Տասնապատիկ աւելի ֆինանսաւորում արտախորհրդարանական ուժերին, եւ ոչ մի դրամ աւելացում՝ գործող ուժերին. Վիգէն Խաչատրեան
ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյեանի նախաձեռնութեամբ ՀՀ ԱԺ նիստերու դահլիճէն ներս տեղի ունեցան խորհրդարանական լսումներ՝ «Կուսակցութիւններու մասին սահմանադրական օրէնք, առկայ խնդիրները եւ փոփոխութիւններու շրջանակը» թեմայով: Ելոյթ ունեցողներու մէջ էր նաեւ քաղաքագէտ Վիգէն Խաչատրեան, որ առաջարկեց նախագիծը պատրաստ ըլլալուն պէս առաջարկութիւններ ունեցողներուն տալ ազատութիւն, եւ այդ առաջարկ կատարողները հրաւիրուին յանձնաժողովի կամ աշխատանքային խումբի նիստերուն, փորձեն պաշտպանել իրենց առաջարկութիւնները: Ըստ անոր, այդ մէկը կ՛օգնէ, որ օրէնքը աւելի օգտակար եւ կենսունակ ըլլայ:
Վիգէն Խաչատրրեանը ՀՀ առաջին սահմանադրութեան տարբերակներէն մէկուն հեղինակն է, եւ յիշելով առաջին սահմանադրութեան քննարկումները, ըսաւ. «Մեծ բանավէճ եղաւ կուսակցութիւնների մասին սահմանադրական նորմը մշակելիս, այդուհանդերձ մեր առաջարկը այնտեղ անցաւ, մենք պնդեցինք, որ սահմանադրութեան նորմը հետեւեալն է՝ կուսակցութիւնների կառուցուածքը եւ գործելակերպը պէտք է համապատասխանեն ժողովրդավարական նորմերին: Մի կերպ, շատ մեծ դժուարութեամբ այդ «կառուցուածք» բառը անցկացրեցինք: Յառաջիկայ՝ ա՛յս սահմանադրութեան փոփոխութեան ժամանակ «կառուցուածք» բառը հանուեց, գնացէք, նայէք, համեմատէք: Եթէ մենք խօսում ենք կուսակցութիւնների սահմանադրական հիմնարար երեք իրաւական սկզբունքների մասին, այն է՝ ազատութիւն, հաւասարութիւն, թափանցիկութիւն, սա պիտի վերականգնուի սահմանադրութիւնում, սա էր պահանջում սահմանադրութիւնը եւ եթէ խորանանք, մենք կը տեսնենք, որ կառուցուածքը պիտի համապատասխանի ժողովրդավարութեան նորմերին եւ այստեղ դրա մասին խօսուեց... Հետեւաբար օրէնքը պիտի զարգացնի այս սահմանադրական նորմը»:
Ըստ Վիգէն Խաչատրեանի, այսօր շատ վտանգաւոր է ջնջել ու նորէն սկսիլ. «Մեր անցեալը իր փորձով ու փորձանքներով կարեւոր է, եւ դա պէտք է արժեւորել, ինչպէս փորձը, այնպէս էլ՝ փորձանքները: Իսկ ի՞նչ են մեզ յուշում փորձը եւ փորձանքները: Մեր պետութեան ստեղծման առաջին իսկ օրից սկսուեց պայքարն ազդեցութեան ոլորտների համար՝ իհարկէ տնտեսութիւնում: Տնտեսութիւնում ազդեցութեան ոլորտները զաւթելուց յետոյ, պիտի գայթակղութիւն առաջանար զաւթել քաղաքական դաշտը, դա՛ էլ տեղի ունեցաւ. ըստ էութեան՝ իշխանութիւնը վերածուեց տարադրամի «չէյնճի», տարադրամի կէտի, որտեղ բերում ես ռուբլին փոխում ես տոլարով, տոլարը՝ փոխում ռուբլով: Հայաստանում իշխանութիւնը դարձաւ այն կէտը, որտեղ փողը վերածւում էր իշխանութեան, իշխանութիւնը՝ փողի, յետոյ՝ աւելի մեծ իշխանութիւն, աւելի մեծ փող, արդիւնքում եղաւ էդ 15 ընտանիքը:
…Հիմա, փառք Աստծու, իրավիճակը փոխուել է եւ մենք պիտի փառք տանք բոլոր նրանց, ովքեր դա արեցին. Այո՛, փոխուել է, եւ պէտք չի այսօր սայլը ձիուց առաջ դնել:
…Կառաջանա՞յ առողջ տնտեսութիւն, կառաջանա՞յ առողջ ընտրական համակարգ, կը ձեւաւորուե՛ն առողջ կուսակցութիւններ, հակառակը չի լինելու, բայց դա չի նշանակում, որ մենք չունենանք լաւ օրէնք: Այ էս լաւ օրէնքը մշակելիս, ես կարծում եմ՝ որքան շատ մասնակցութիւն լինի, որքան շատ առաջարկութիւններ հնչեն եւ որքան շատ լսէք առաջարկները հեղինակներից, այնքան օրէնքը կը լինի աւելի աշխատող: Ես ձեզ խոստանում եմ մի քանի լաւ առաջարկ բերել ու պաշտպանել»,-ըսաւ Վիգէն Խաչատրեան, աւելցնելով, որ պէտք է նաեւ կարեւորել պետութեան նիւթական աջակցութեան կարեւորութիւնը, այնպէս ընել, որ այդ աջակցութիւնը չտարածուի խորհրդարանէն ներս գործող երեք կուսակցութիւններու վրայ: Ան այս մէկը այսպէս բացատրեց. «Որովհետեւ խորհրդարանում գործող կուսակցութիւնները նախ գայթակղուած են ներկայացնել իրենց հարցերը. պիտի արգելել դա, եւ դա պիտի լինի սահմանադրական, օրէնսդրական նորմ: Ընդհանրապէս գործող խորհրդարանը իր հետ կապուած արտօնութիւններ կամ առաւելութիւններ չպիտի սահմանի, ոչինչ չեն կորցնի էդ կուսակցութիւնները, որովհետեւ նրանք կ'ունենան անհամեմատ մեծ հնարաւորութիւն ներկայանալու հասարակութեանը էս դահլիճում աշխատելով, այս սկզբունքը պիտի պահպանուի: Այո՛, տասնապատիկ աւելի ֆինանսաւորում արտախորհրդարանական այսօրուայ ուժերին, եւ ոչ մի դրամ աւելացում՝ գործող ուժերին. ես դէմ չեմ, որ դուք լաւ հնարաւորութիւն ունենաք, բայց դա պիտի նորմ դառնայ, բարոյական նորմ»:
Վիգէն Խաչատրեան անդրադարձաւ նաեւ պետութեան միջամտութեան թուլացման մասին խօսակցութիւններուն, այդ մէկը համարելով ճիշդ. «Որպէսզի կուսակցութիւնները լինեն ազատ, պիտի պետութեան ներխուժումից պաշտպանուած լինեն, բայց կայ ներխուժման երկրորդ ձեւը՝ արտապետական ներխուժում, որը արւում է ի դէմս հարուստ մարդու, նիւթական շահեր հետապնդող խմբերի եւ արտաքին պետութիւնների: Հայաստանում կան այսպէս կոչուած մի քանի քաղաքական ուժեր, որոնց գործունէութիւնն ինձ մօտ սկսում է կասկած առաջացնել՝ սրան, գործակա՞լ են, թէ՞ Հայաստանի քաղաքացիներ, ո՞նց պաշտպանենք էս փոքր պետութիւնը էդ գործակալական ցանցից: Բարդ խնդիր է, բայց սա եւս երաշխաւորում է կուսակցութեան ազատութիւնը, սրա մասին պիտի լուրջ մենք մտածենք»
Քաղաքագէտը նաեւ ըսաւ. «Մեր կուսակցութիւնների մասին օրէնքում մենք պիտի ձեւ գտնենք, ոչ թէ յանուն պատշաճի կամ յաւուր պատշաճի, այլ՝ ի՞նչ մենք ունենք ասելու աւանդական կուսակցութիւնների մասին էս օրէնքում: Մտածենք, բարդ խնդիր է, որովհետեւ մենք ունեցանք երկու Դաշնակցութիւն, կարծեմ 90-ից 95 թիւը, այլասերութիւն էր, չպիտի էսպիսի բան լինէր: Կարծեմ ունեցանք երկու Հնչակեան կուսակցութիւն, հիմա էլ ունենք Ռամկավար կուսակցութիւն, որին բուն կուսակցութիւնը չի ճանաչում, ասում է՝ մեզ հետ կապ չունի: Ո՞նց լուծենք էս հարցերը, բարդ հարցեր են, բայց պիտի լուծուի սա: Սա իրողութիւն է՝ կայ Ռամկավար կուսակցութիւն Հայաստանում, որը, որպէս այդպիսին, մի խումբ մարդիկ են, քաղաքական դաշտում յայտնի չեն, քաղաքական գործիչներ չունեն, էն մի կուսակցութիւնը ասում է՝ եղբա՛յր, դա մենք չենք, փոխէ՛ք էդ բանը, այսինքն, կայ Ռամկավար կուսակցութիւն Հայաստանում, որին աւանդական Ռամկավար կուսկցութիւնը ասում է դա մենք չենք, բայց իրենց են գրանցել, որովհետեւ աւանդական կուսակցութիւնները, կը ներէք, քաղաքական կուսակցութեան անցեալ չունեն, նրանք ուրիշ կազմակերպութիւններ են, անունն է կուսակցութիւն, բայց շատ կարեւոր են նրանք, եւ եթէ մենք խօսում ենք սփիւռք-հայրենիք կապերի մասին, մենք աւանդական կուսակցութիւնների հարցը լաւ պիտի քննարկենք, ճիշդ լուծումներ տանք: Ես չգիտեմ՝ ո՞րն է այդ լուծումը, բայց գիտեմ, որ այն, ինչ որ այսօր կայ, այլասերութիւն է, պէտք է մտածել դրա մասին...»:
Վիգէն Խաչատրեան կարեւորեց նաեւ նման քննարկումները, շնորհակալութիւն յայտնեց բոլոր մասնակիցներուն եւ փորձագէտներուն, կրկին աւելցնելով. «Միակ խնդրանքս է՝ յենուէ՛ք եղած փորձի վրայ, մի ջնջէք այն, կա՛յ էդ փորձը, ելէ՛ք իրականութիւնից, ինչպէս Նիկոլ Փաշինեանը ասաց՝ չգրենք օրէնք, որ Եւրոպայում ասեն լաւ է, եւրոպացիներին դուր գայ, մեզ մօտ չաշխատի, էդ մեզ պէտք չի: Գրէք օրէնք, որ էստեղ կ'աշխատի, իսկ դա հնարաւոր է մի դէպքում. եթէ դուք, օգտագործելով եւրոպական փորձագէտների կարողութիւնները, միջազգային փորձը, յենուէք տեղական քաղաքական գործիչների ու կառոյցների ցանկութիւնների ու նպատակների վրայ»:
